صوت یا سندرہ

پہ نولسمې صدۍ کښې جینکو او خځو بہ چې د وادۂ ، کوژدن ، اختر او شو قدر پہ موقع د تمبل ډمامې سرہ وئیلې ھغو تہ بہ یې صوتونہ یا سندرې وئیل ۔ ھلکانو سړو بہ چې حجرہ کوم تنګ تکور کوۂ ھغہ مجلس وۂ ۔ د خځو پہ سندرو کښې بہ نیمکۍ ، سروکی او لوبو سرونہ بہ چې د کړې پہ شکل کښې ورسرہ د ټپې استعمال کېدۂ چرتہ چرتہ بہ یوې کومې ښځې بہ پُورہ صنف د سر نہ واخلہ تر کسر پورې اووې ۔ پہ مجلس کښې ټپہ ، چاربېتہ ، رباعی غزل ، بګتۍ ، بدلې او لوببې وئیلے شوې ۔ مجلسیانو بہ ھم خُلہ کلہ کلہ پہ صوت یا سندرہ خوږہ کړہ ۔ بیا راډیو زمانہ راغلہ چې ګډ وډی شروع شوہ سړو سندرې وئیل شروع کړل او خځو فنکارانو غزلې، لوبي ، بدلې اووائیلې د سفر د راډیو نہ ټی وی او فلم تہ اورسېد اوس سوشل میډیا دور دے خلق پہ موبائیل پہ غوږونو کښې ھنډ فری لږېدلې پہ نېټ باندې ګانې اوری ۔

زمونږ د دور شاعر غزل ، نظم او ھائیکو لیکی کلہ چې خطا شی اولسی اصنافو کښې څۂ اولیکی نو بیا ترې خبر نۂ وی چې دا کوم صنف دے ۔ اسان لفظ سندرہ ورتہ اولیکی ۔ قاضی ګل چې د چاربېتې ډېر لوے شاعر دے ۔ پہ خپلې سیمہ بہ فصیح الزبان باندې مشھور وۂ کتاب مشکل کشاء طالبان ۱۹۳۷ء چاپ کښې زما پہ نظر یو څو صوتونہ راغلی وو چې ور سرہ د کړې پہ شکل کښې ټپې وې خو شاعر د خپل کسر سرہ وائیلې دی ۔

سر:

اؤړمہ را اؤړمہ بې لہ جانانہ ما خوب کلہ راځینہ

کړې:

اؤ ړمہ را اؤړمہ خوب مې دیار پہ لېچہ اوکہ
اؤړمہ را اؤړمہ اوس د رېښمو بالخت خوند نۂ راکوینہ

اؤړمہ را اؤړمہ خوب خو ھالۂ د سړی خوب وی اؤړمہ را اؤړمہ چې یې د یار پہ سینہ اېښی وی لاسونہ

اؤړمہ را اؤړمہ قاضی پنځۂ وختہ دا سوال کہ
اؤړمہ را اؤړمہ خداے دې بې یارہ مسلمان نۂ کړې مئینہ

دا بلہ سندرہ۔

سر:

یہ مورې بېدارہ شہ ، غل مې راغلے سُور پالنګ لہ خبردارہ شہ
یہ مورې بېدارہ شہ

کړې:

یہ مورې بېدارہ شہ راسرہ غاړہ غړۍ پروت دے
یہ مورې بېدارہ شہ زما پہ سرو اننګو جوړ شُو پرھرونہ

یہ مورې بېدارہ شہ ځان دې لہ قصدہ نہ اودۂ کہ
یہ مورې بېدارہ شہ پردے سړے دے مالہ یې مات کړۂ اندامونہ

زمونږ پہ عصر کښې غازی سیال ، امیر غلام صادق ا،او دلاور سېلاب ډ امیر دوست ډېرې سندرې لیکلې دی ۔ د سندرې څۂ خاص جوړښت نیشتے دا دغزل ، بګتۍ ، لوبې ، چاربېتې ، بدلې پہ ھر جوړښت کښې لیکلے شی ۔ کلہ کلہ ځانګړے جوړښت ھم لری ۔ پہ یو اواز ، پہ ډبل اوازونو او د کورس پہ شکل کښې وئیلے شی ۔ پہ سندرہ کښې شاعری ډیرہ سادہ ، روانہ د جذباتو نہ ډکہ وی ژور مضامین درانۂ خیالات ، تشبیھات ، اشارې کناې او صنائع بدائع پکښې نۂ وی ۔ ګلنار بېګم ، کشورسلطان ، معشوق سلطان ، قمرګلې وغېرہ وغېرہ بې شمېرہ سندرې وائیلې دی ۔ چی د ککوړو، ټېپونو ،وډیوز او د یو اېس بې وغېرہ پہ شکل کښې محفوظ دی ۔ پہ اولس کښې د وادۂ سندرې ، د سھرې سندرې ، د ګډا سندرې ، ستائنې جدا جدا کلاسونہ جوړ شوی دی ۔