لوبہ

زما پہ نظر کښې سروکی او لوبې یو شے دے ۔ سروکی ھغہ دې چې خلقو نہ شاعر ھېر کړے دے ۔ د کړې پہ ځاے ټپې ورسرہ وائیلے شی ۔ یا عام خلق سروکے اووائی بیا ترې کړې سر تہ نۂ رسی ۔ څومرہ چې د ټپې ، سروکو تعداد ډېر دے او باقاعدہ تقسیم یې ممکن نہ دے ۔ دغہ حال د لوبې دے خو د سر او د کړې پہ بنیاد یې مونږہ څۂ لږہ کلاسیفائیډ کولے شُو ۔ څوک چې د شاعرۍ سرہ پښہ رشتہ لری ھغہ ھم پہ دې پوھېږی چې دا کوم صنف دے ، غزل ، چاربېتہ او کۂ لوبہ دہ ، بګتۍ ، چاربېتې خپل مقام بائیلود ۔ د ھغو ځاے نورو نوو نوو اصنافو اونیوۂ ۔ خو لوبہ سدا بھار صنف دے ۔ ځکہ چې پہ غزل او پہ نظم کښې ھغہ بې ساختہ اظہار ممکن نۂ دے چې بعضې وخت انسان محسوس کړی ۔ بیا زمونږ معاشرہ د مغرب غوندې لا د ځان ځانۍ داسې ښکار نۂ دہ زمونږ ډېرې مواقعې پہ اجتماعیت سرتہ رسی پہ ھغو کښې غم او خوشحالی دی ۔ دا بغیر د ټولنې نہ سر تہ رسی ۔ لوبہ یوازې او پہ اجتعماعی پہ دواړہ ډولہ زمزمہ کېږې ۔ د لوبې مزاج عموماً د خوشحالۍ دے خو پہ دې کښې د درد او د غم اظھار ھم کېږی لکہ:

زۂ ډېر بې وسہ بې اسرې یم
پہ دې څلور کنجہ دنیا کښې
ستا پہ تھمت ذرې ذرې یم
پہ دې څلور کنجہ دنیا کښې

یا

پټۍ د وصل رالہ کېدی پہ زخمونو
نچوړ کړمہ غمونو ، دلبرہ راشہ راشہ

ترس دې نۂ را ځی ناترسې ادم خورې
سرۂ لمبہ د اورې کۂ او دې سومہ زۂ

د شیکسپیئر وینا دہ چې زمونږ ښہ ادب ھغہ دے۔ چې اختتام یې ټرېجیک دے ۔ د لوبې تقسیم مونږ څۂ داسې غوندې کولے ش۔

نلکې دې ماتې ویران شول ګودرونہ
لیلیٰ مې کور دننہ بند شوہ

کړہ:

لیلیٰ مې کور شوہ بدیوانہ
دیدن یې ډېر شو راتہ ګرانہ
نیشتہ دے خوند نیشتے زاړۂ مازیګرونہ
لیلیٰ مې کور دننہ بند شو

سر:

پہ زیارتونو باندې ګرځی کړی سوالونہ
خدایہ د حاجت یې سر کړې

کړہ:

پہ زیارتونو ګرځی خارو
ستړې نیازبینہ شوہ پہ زارو
د مینې یار سرہ یی کړی د لوظونہ

کړہ یې درې مصرعی لری اولنۍ دوہ پہ ځان کښې ھم قافیہ دریمہ د سر سرہ ھم قافیہ یعنی د رتیب مصرعہ ۔ چې سر یې پہ دریو مصرعو مشتمل وی او پہ کړہ کښې څلور مصرعې دی۔

سر:

تا تعویز د صبر څنګہ اوکړو ځان لہ
زۂ خو نۂ صبرېږم معلومیږی راتہ ګرانہ
اشنا اوکړہ باور

کړہ:

ستا پہ محبت کښې اوسومہ پہ اور
سیند د پشَکال دے نور ھم کوی زور
زۂ لکہ ققنس تل کوم انګور
اوښکې مې لہ سترګو سمې ځی ګریوان لہ
زۂ خو نۂ صبرېږم معلومیږی راتہ ګرانہ
اشنا اوکړہ باور

سر:

پہ سرہ غرمہ د یار دیدن لہ ځینہ
خدایہ وریځ کړې چې پېروے رنګ یې تور نۂ شی
خبر پرې مور نۂ شی

کړہ:

غارمۂ د جېټ او د ھړ
پراتۂ ملکونہ دی شړ
شګې تودې شوې د خوړ
پہ سرہ غرمہ د یار دیدن لہ ځینہ
پہ دې وېریږی چې اشنا ترې نہ مرور نۂ شی
خبر پرې مور نۂ شی

پہ دې ورستنې مثال کښې مشاھدہ کېدے شې چې د سر مصرع د کړې تر منځہ تکرارېږی۔ دا پہ ټولو کړو کښې تکراېږی ۔ خو نورې کړې د طوالت پہ سبب نۂ لیکم۔ لوبہ چې سر یې پہ څلورو مصرعو مشتمل وی۔

سر:

زما پہ تا دغہ ھمرہ پال دے
دھوکہ اتبار لہ می ور نۂ کړې
د پاکې مینېپہ نوم سوال دے
چې سُور انګار لہ مې ورنۂ کړې

کړہ:

ستا لیونی حسن تہ ګورم
زړګے زما وھی ټوپونہ
د ګلو ډک ګلشن تہ ګورم
لکہ بلبل وائیم صوتونہ
پہ لنډہ زنہ دې شین خال دے
ګورہ اغیار لہ مې ور نۂ کړې
د پاکې مینې پہ نوم سوال دے
چې سُور انګار لہ مې ور نۂ کړې

سر:

ستا غمونہ دی زور
زۂ دې اوسوم پہ اور
ظلم مۂ کوہ نور
خوږہ یارہ راځہ

کړہ:

مہ کړہ داسې ستم
زۂ دې کړم پېچ وخم
ځی د سترګو مې نم
پہ فراق کښې دې مرم
شہ د زړہ ٔ مې تکور
زۂ دې اوسوم پہ اور
ظلم مۂ کوہ نور
خوږہ یارہ راځہ

داسې لوبې ھم شتہ چې سر پہ پنځو مصرعو یا پہ زیاتو باندې مشتمل وی خو تعداد ډېر لږ دے ۔ پہ افغانستان کښې ملنګ جان، سېد کمال او رحیم غمزدہ د لوبې ډېر ښہ شاعران دې او دوې پکښې رنګ پہ رنګ تجرېبې کړې دی ۔