معزالله خان مهمند
مسعجاب مومند د مغلو نمک خورده ؤ۔د مغلو لۀ طرفه هغۀ ته ډېر لوۓ جاګير عطا کړے شوے ؤ،د کوټله مسعجاب دروازه اويا فټه دنګه وه،او دلان ئې په ۱۶۰ جرېبه باندې خور دے،د خېبر په جنګ کښې د مسعجاب مومند کردار دمغل په نظر کښې مشکوک شۀ ،خوشحال خان خټک ته يقين وه چې اوس به مغل مستعجاب مومند ته نقصان رسوي هغۀ په خپلې يوې قصېدې کښې دا شعر ؤ وې
مسعجاب مومند کۀ چرګه د مغل ده
زۀ خوشحال خټک يم باز ځاۓ مې غر
معزالله خان مومند د مسعجاب مومند نمسے تاريخ پيدائش ئې ۱۰۸۵ه دے خو نوے تحقيق مطابق تاريخ پيدائش ۱۱۳۸ه او تاريخ وفات ئې ۱۱۸۲۔۱۱۹۰ه دے۔د هغه وادۀ ئې ډېر په شان شوکت کړے ؤ،معزالله خان مومند دوه ودونه کړي وو۔چې يوه ئې د خپل د خاندان نه وه او بل ئې د خپلې پيرخانې احمد سرهندي د کور نه کړی وه۔ فيض الله د معزالله خان ځوۓ ؤ چې لاولد وفات شوے ؤ۔د عبدالحئ حبيبي د وېنا مطابق معزالله خان د پښتو ژبې د اولې درجې د ډلې اخرنے شاعر ؤ،معزالله خان په دريو ژبو کښې شاعري کړې ده پښتو ،فارسي او اردو په پښتو کښې یي مکمل ديوان دے چې د سيد انوار الحق په مقدمې سره چهاپ شوے دے،په فارسۍ کښې ئې ۱۹۰ یو سل نوی غزلې لري او په اردو کښې پېنځۀ يا ووۀ غزلې ليکلي دي ،فارسي د دوي په کورنۍ کښې داسې وئېلې کيږي لکه پښتو۔د معزالله خان نور اثار دي چار رساله۔مجمع الاثار،معدن جواهراو جامع البدائع۔
معزالله خان د رحمان بابا نه متاثره دے ساده او روان شعر وائي ،شاعري ئې زياته په عشقي رنګ کښې لړلې ده خو کله کله اجتماعي او اخلاقي اشعار هم په نظر راځي۔د کلام نمونه
کۀ فلک ؤکړي ګردش په کام زما
ګوندي کښبوزي دا اهو په دام زما
اور مې بل په هر اندام د اشتياق شي
چې جلوه کړي هغه ګل اندام زما
ما چې وصل په هجران کښې د يار بيا موند
په رڼا ورځې بدل شو شام زما
لکه نقش د نګين په نګین ډوب دي
هسې ډوب شو په ګوشه کښې قام زما
زۀ چې تل مخموري سترګې د يار وينم
ډک په ميئو د عشرت شو جام زما
تر ابده ستا د وروځو و محراب ته
شو خصلت رکوع سجود قيام زما
چې دولت د بېخودۍ معزالله راغے
مملکت دے د ښادۍ مدام زما
د معزالله خان مومند په کلام کښې نزاکتونه ضائع بدائع هم په نظر راځي۔او داسې مونږ دا هم وئېلے شو چې په دۀ باندې د حميد بابا اثرات هم ليدے کيږي۔