ډاکټر یار محمد مغوم
ډاکټر یار محمد مغوم دنوښار ضلعې پہ ډاګ اسماعیل خېل نومې کلي کښې د میا فضل اکبر پہ کور کښې ١٩٥٣ کښې پېدا شو ۔ تر لسم جماعت پورې تعلیم ئې خپل پہ کلي کښئ تر سرہ کړو د ایم ای پښتو او ایم ای اسلامیات کولو نہ ورستو پي اېچ ډي اوکړہ ۔ ډاکټر یار محمد مغموم اوډاکټر راج ولي شاہ خټک دواړہ د ہلکوالي یاران وو۔ د دواړومستقل تږ را تږ حمزہ بابا،قلندر مومند او غني خان څخہ وۀ ۔ دواړہ د حمزہ بابا ،قلندر مومند او غني خان نہ متاثر وو ۔ ددوي درئیم ملګری ډاکټر پروېز مہجور دی درې واړو کښې ډېرې خبرې مشترک دي لکہ درې واړ محققان ،نقادان ، دتصوف عالمان اوشاعران دي ۔ داسې دا یو مکتب جوړ شي ۔ د ټولو پہ شاعرۍ کښې فلسفہ، تصوف راویت او د جدت ډېر ښکلی امتزاج موجود دی ۔ہر څو کۀدرې واړو شاعري ډېر زیاتہ نۀ دہ کړې ۔ چې کومہ ئې کړې دہ ہغہ ډېرہ د اعلا پائې دہ خو سخن فہمہ کسان ئې پہ څۀ بنیادونو فرق محسوس کولې شي ۔ د ډاکټر یارمحمد مغموم د ټولو نہ مہم کار پہ خوشحال بابا باندې دی ۔ د خوشحال بابافرہنګ لیکلو دوران کښې ډاکټر صېب ډېر زیات کړاو سرہ مخ شوی دی مثال پہ طور د خوشحال بابا پہ دیوان کښې یو لفظ وۀ سبګل د سبګل معنی پہ لغت کښې چرتہ موجود نۀ وۀ ۔نۀ خوشحال بابا باندې کارکونکو نہ د سبګل صحیح تشریح شوې وہ ۔ ډاکټر صېب د سبګل معنی د جواریانو حاصل کړې وہ۔سبګل وائي د لګېدلي داو لۀ پاسہ نور ګل لګول لکہ پنځۀ کسان جوارۍ تہ ناست وي یو کس اوازاوکړي چې زۀ بہ تاسو ټولو لہ سل سل روپۍ د داو نہ علاوہ درکوم کۀ داو مې اوبېلۀ او کۀ مې اوګټۀ تاسو ټول بہ مالہ سل سل روپۍ راکوئ د یو کس نہ د پنځۀ سو تللو امکان دی او د نور نہ سل سل روپۍ دۀ تہ راغونډی شي ۔ دې تہ سبګل وائي۔”د پښتنو شاعرانو پہ تحریک ازادۍ کښې برخہ” د ښائست لار “د بر صغیر وړمبني نوبل انعام یافتہ شاعرټېګور باندې د امتیاز احمحد صاحبزادہ دي پلګرم اف بېوټي پښتو ترجمہ دہ ۔ پہ چاربېتہ باندې یوہ مقالہ چاپ دہ ۔ ډاکټر یو صېب ورستائیل محقق او نقاد دی د غزل خوبي ئې دا دہ چې د نسبتونو ډېر زیات خیال ساتي منځ تر منځہ د تصوف شعر ہم لیدی شي کلہ کلہ ناصحانہ رنګ اختیار کړي ۔ چې تغزل متاثر کوي
غزل
پہ خیالونو مې مې سپېرۀ جہان رنګین کړو
ستا پہ مینہ مې دا تریخ ژوندون شرین کړو
درتہ ټیټ مې کړو دا سر غرور مې مات کړو
پہ خوبانو کښې مې پورتہ ستا جبین کړو
د عاشق پہ خولہ کښې څومرہ برکت دی
تور لالی ئې پہ ستائیلو لونګین کړو
د غمونو لنډی سیند پکښې ورکېږي
یارہ زړۀ مې ستا غمونو اباسین کړو
تا چې ګل پہ اوربل کېښود خال پہ زنہ
ما غزل پہ څو څو رنګہ ګل ورین کړو
ئې لہ خاوروپېدا خاورو تہ سپک ګورې
پہ ځان پورې دې اسمان پہ خندا شین کړو
شبنم اب شۀ د ښائست د مخ مغمومہ
ځکہ خدائې د ګلابونو ہمنشین کړو
غزل
لېونی چې د دنیالہ شمارہ اوځي
کار نامې اوکړي کۀ دی لۀ کارہ اوځي
محبت کښې داہم لویہ المیہ دہ
چې یو ښکلی د ښائست لۀ وارہ اوځي
تۀ بہ څو پورې لۀ ما بدلوې لارې
ددې ښار د ہرې لارې لارہ اوځي
دا ښارونہ دي اباد پہ لېونیو
چې شي لږ غوندې پہ خود لۀ ښارہ اوځي
یو ځان د اختیار لري لہ ځانہ تېر شي
مئین عشق کښې نور لۀ ہر اختیارہ اوځي
اشنا غږ د محبت راباندې اوکړو
چې خوږې نغمې د ژوند لہ تارہ اوځي
کۀ مې وژنې ہم پہ سترګو کښې موسېږہ
پہ اسانہ مرحلہ دشوارہ اوځي
بیا سپرلی شو سرې غوټۍ شوې شونډې شونډې
اوس بہ سرې لمبې لۀ دې ګلزارہ اوځي
د فاني ژوندون دا څو ورځې مغمومہ
خدائې دې نۀ کړي چې پہ تا بې یارہ اوځي