سيف الرحمٰن سلیم

ښاغلے سيف الرحمان سليم د کال ۱۹۲۹ء د اپريل په څلورمه نېټه د داؤدزو سيمي په مشهور کلي ګلوزو کښې زيږدلے ؤ،د پلار نوم ئې سيد جلال الدين او په حسب نسب سيدان دي۔

ځېنو شاعرانو له د خداۓ لۀ طرفه غزلي لهجه وديعت شي خو سيف الرحمان سليم د وجود کړۀ وړۀ هم د غزل مناسبت سره جوړ ؤ،مناسب ونه، مناسب رنګ،پُروقاره لهجه،دروند خوي،ښکلې ناسته پاسته،ټول غزل غزل ؤ،په غزل کښې په چا باندې دا پابندي نۀ لګي چې هغه به بغيردحسن و عشق درد و غم ،هجروصال،باغ او بلبل،ګل او ازغي،غماز ورقيب واعظ جذباتوذکربه خامخا کوي،په غزل کښې مذهب،اخلاقيات،فلسفه،غم جانان،غم دوران وغيره هرڅۀبيانېدےشي خو شرط دادے چې دغزل لوازمات په ځاۓ ؤساتلے شي۔

سيف الرحمان سليم به روماني غزل ليکۀ خو د اولسي ادبي جرګې لۀ برکته مخه ئې د غم جانان په ځای غم دوران طرف ته شو،او د قام بدحال تۀ ئې فکر شو ۔

  سليمَ جوړ دې کړۀ غزل شرعې ته
  لږ پکښې فکر د خپل قام کوه

خو انداز ئې داسې خپل کړو چې د غزل نه ئې سياسي پروپېګنډه پیکه واعظ ځان ئې بې ګناه مرور مرور کړے نۀ دے بلکې فن پکښې هم شتے او د کار خبرې هم ځکه په جديد غزل کښې د جوت مقام څختن ګرځېدلے دے،هر تېر شوے دور قديم شمارلے کيږي او موجوده دور جديد ۔شاعري هغه تل تر تله ژوندۍ پاتې کيږي،چې افاقي قدرونو سره تړلي وي،او فني ښائست لري،لکه دا وړاندې شعرونه ؤکورۍ چې فني ښائست او مقصديت دواړه لري۔

  هغه په سرو لبانو څۀ خور وي
  چې تصور کښې مې خواږۀ خور وي
  
  زۀ په فضا کښې شريني خورؤم
  حالات زما ژوند کښې تراخۀ خوروي
  
  د سپين صبا مخه به څوک ؤنيسي
  یاران به څو پورې تېاره ځوروي

  زما خبرو نه قدغن لرې کړه
  نو افواګانې به څوک نۀ خورَوي

محترم سليم راز د خپل کتاب “تنقيدي کرښې”په صفحه نمبر ۱۲۲ باندې داسې ليکي۔“د سليم د مزاج نرمي،د شعر وئېلو انداز شائستګي،د لفظونو تړون ترکيب او ادائيګي د خيالاتو رڼا او پاکيزګي د احساساتو تهذبب او سليقه مندي او بيا په شعر کښې د روزمرې ،محاورې علامتونو تلمیح،تشبهه استعارې او کنائې د استعمال هنرمندي د هغۀ فکر او فن ته داسې اعجاز بخښلے دے چې هغه ئې په خپلو هم عصرو کښې ممتاز کړے سرفراز کړے دے،د سليم خپل شرافت او باوقار شخصيت هم خپلې شاعرې کښې د خپلې موجودګۍ احساس ورکوي،

د سليم په شاعرۍ کښې افاديت او مقصديت شته دے،خو د غنايت او د موسيقيت هيڅ قسم له کمے پکښې نۀ دے راغلے،نثر او شاعري دواړه د لفظونو جادوګري ده،خو شاعرې کښې چې شاعر څنګه اظهار کوي ۔هغه د نثر په نسبت زيات اثر انګيز وي،ښاغلي سيف الرحمان سليم په خپل غزل کښې مقصديت او رومان دواړه يو ډېر مناسب او ښکلي انداز کښې ګډ وډ کړي دي،په غزل کښې ئې غنائت او موسيقيت يو بل له غاړه ورکړې ده،چې د يو ښۀ غزل نخښه ده،

ترقي پسند سليم له د ترقي پسندو په فهرست کښې شامله وي،خو د هغۀ ځېني شعرونو ته چې ؤکتے شي په هغۀ باندې د ترقي پسندۍ اثرات شتے خو مثالي ترقي پسند نۀ دے۔لکه

  د وړو وړو خديانو دې بنده کړم
  لويه خدايه زۀ به چا چا ته سجده کړم

  ملګرتيا کۀ څو رندان راسره ؤکړي
  دا حرم به يوه لويه مېکده کړم

  کله کله خپل جهان لکه جنت کړم
  کله کله زۀ شپېلۍ د اسرافيل شم

  کله کله رهنما په تلاش ګرځم
  کله کله رهنما د جبرائيل شم

لۀ دې شعرونو نه صفا ده،چې د سليم خداۓ په ذات او فرشتو باندې ايمان ؤ، او پښتون قام پرسته ؤ،مارکسي ترقي پسند نۀ ؤ،هر ذي شعور انسان تر يو حده پورې ترقي پسند دے،هغه د معاشرې ترقي غواړي په ماحول کښي شعراء ادب کښې بدلون غواړي،ښه نه ښۀ اړخ د سرګندولو په چکر کښې وي،زما مخکښې ډېر داسې مثالونه موجود دي،چې يو کس نه د خپل د ژوند په يو حصه کښې الحادي وي او بله کښې کټر مذهبي خو شاعرۍ د مذهب يا د څۀ مخصوصې نظرئې تابع کول ښۀ نۀ ده،ځکه چې شاعري د جذباتو او احساساتو نوم دے،پوهان په دې خبره متفق دي چې شاعري د نثر نه ډير زياته زړہ ده،کله چې معاشره مهذبه شوې نۀ وه،هغه وخت به هم انسان د خپلو جذباتو اظهار کړے وي،نن هم زمونږ ډېرو کليوالو سندرو په معنٰی مقصد سړے نۀ پوهيږي۔خلق ئې وائي او د مبهمې شاعرۍ او موسيقيت نه ئې خوند اخلي۔

سليم يو غزل ګو شاعر دے کله به د پښتو د غزل ذکر کيږي د سليم د غزل ذکر به ضرور کيږي۔

  د راوي جل پرۍ څۀ باندې نازيږي
  زۀ پخپله شهزاده د اباسين يم

راځئ چې د دې شهزاده د غزل يو دوه نمونې ؤګورو،چې هغه د غزل کړۀ وړۀ زمونږ تر مخه شي شعري مجموعه “د وړو وړو خدايانو دې بنده کړم”چهاپ ده۔

  تاته به هم کله ياديږم ځانله زړۀ ښۀ کوم
  تانه به ولې زۀ هېرېږم ځانله زړۀ ښۀ کوم

  ستا د راتلو لوظونه ښۀ دي چې ډاډه مې ساتي
  ستا په لوظونو چې زۀ غولېږم ځانله زړۀ ښۀ کوم

  تۀ په دې نۀ راځې خو زړۀ مې دلته بيا راولي
  زۀ چې په لارو کښي ؤدرېږم ځانله زړۀ ښۀ کوم

  تۀ کۀ رانۀ غلے ستا خيالونه مې راغاړه ايستل
  زۀ چې يواځې شم ويرېږم ځانله زړۀ ښۀ کوم

  د ژوند غمونه داسې نۀ دي چې ما نۀ شي موندے
  زۀ چې ستا زلفو کښي پټېږم ځانله زړۀ ښۀ کوم

غزل

  د وړو وړو خدايانو دې بنده کړم
  لويه خدايه زۀ په چاچا ته سجده کړم

  ملګرتيا کۀ څو رندان راسره ؤکړي
  دا حرم به يوه لويه مېکده کړم

  د وصال د شپې بدل به دې خلاص نۀ کړم
  ټولې شپې کۀ د خپل عمر شوګيره کړم

  شيرني د پېغلتوب دې پېغلې غواړم
  خله به ستا په عنابي شونډو خوږه کړم

  چې مسکۍ شي لږ ئې ښکل کړي بيا ئې راکړي
  سل توبې به هغه جام نه صدقه کړم

  قافله د پسرلي دې په دې راشي
  خپل ژوندون بي ئې په لاره ډیوه کړم