ايوب صابر
نوم ايوب تخلص صابر دپلارنوم حافظ محمد شريف قام پښتون به ځان ته قريش وائیل چې ايوب صابر ورسره متفق نۀ دے، کلے ځنګل خیل کوهاټ تاريخ پېدائش مشکوک د سکول په سرټيفکيټ کښې ۲۲فروري ۱۹۲۲ء د ايوب صابر د مور بي بي جهان ارابيګم بقول ۱۹۲۴ء څوارلس سوه نهه هجري دے۔
ايوب صابر يو ښۀ شاعر، اديب، نقاد او صحافي ؤ، د هغۀ اثار څۀ په دې ډول دي په مطبوعه اثارو کښې يو د پښتو او دوه د اردو دي۔ځيګر خون،د ايوب صابر شعري مجموعه ده چې په کال ۱۹۷۳ء کښې چهاپ شوې ده۔
“جديد پښتو ادب ” ئې يو تحقيقي او تنقيدي تصنيف دے چې د پښتو ادب تاريخي او ارتقائي جاج پکښې اخيستے شوے دے۔
“اس حمام ميں”ئې د اردو هغه فکاهي کالمونو انتخاب دے چې ايوب صابر په ورځپاڼه بانګ حرم کښې د حجره سرخط لاندې د چلم کش په نوم ليکل۔
په غير مطبوعه اثارو کښې يو پنځۀ سوه متلونه مشتمل مقاله ده چې د فولکلوري هریټيج اسلام اباد له پاره ليکلے شوې وه،بله ئې د “درنګ ” په نوم د پښتو د فکاهي کالمونو هغه مجموعه ده چې ايوب صآبر به د مالګين په نوم ليکل او د شاعرانو د خاکو مجموعه ده۔
ايوب صابر په پښتو ا اردو دواړو ژبو کښې د خپل قلم زور ښودلے دے،ځکه خو حمزه بابا په يوه قطعه کښې داسې فرمائي
د ادب تاريخ به څۀ کړي فيصله به مستقبل کښې
چې په دواړوکښې يوشان دےڅۀبه وائي چې دچا دے
شخصيت د صابر څۀ دے د ادب بابا ناناک دے
اردو وائي چې زما دے پښتو وائي چې زما دے
ايوب صابر يو شاعر ،نقاد،محقق او صحافي ؤ،خو هغه د خپل وخت کل وقتي صحافي ؤ،هغۀ اخبارونو له په پښتو او اردو دواړو ژبو له مسلسل ليکل کړي دي او پښتو ادب ئې اردو دانې طبقې سره اشنا کړے دے،تنقيد په مېدان کښې هغۀ يارانې دوستانې نۀ دي پاللي چې یې څۀ محسوس کړي هغه ئې ليکلي دي،په خپلو کالمونو کښې ئې په طنزيه انداز کښې د معاشرې ناسورونو علاج ښودۀ،تحقيق وخت غواړي او قلم د هغۀ روزي وه،ځکه ئې ځان تر خپل عصره پورې محدود ساتلے دے،په شاعرۍ کښې ئې ځان له يوه جداګانه لار ټاکلو کښې کامياب شو،د ايوب صابر وېنا ده چې ګمنام سپاهي د هغه پښتو وړومبنے نظم دے خو د مغموم صېب د تحقيق مطابق “سپوږمۍ” د ارباب هدايت الله د پښتو اولنے ازاد نظم دے،پابند نظم ئې کم ليکلي دي،عموماً ئې ازاد نظم کښې طبع ازمائي کړې ده۔
د هر صنف خپل وصف وي،چاربېته کښې چې هر څومره درانۀ الفاظ استعمال کړے شي،دا خوند کوي،ځکه چې په دې صنف کښې په پښتنو شاعرانو به په ځان کښې زور ازمائي کوله،او داسې چاربېتې د وخت مشهورې چاربېتې وې۔
سرۀ لب لري عجب زلفې دې جب دي په عطاور
عرب دي په طلب کښې روز وشب ګرځي نادرې
يا
لله کۀ يوسفي رخسار ښکاره کړي له نقابه
خوبان به د کنعان له تعجب کف تراشي کا
جديد نظم پښتو ادب د مغرب نه خپل کړے دے،په مغرب کښې د نظم عمر دوه زره کالو نه لۀ پاسه دے،او زمونږ د جديد نظم عمر يوه صدۍ ده،چې ډېر ماشوم دے په مغرب کښې د يو ښۀ نظم اوصاف دي ابهام او رمزيت او مونږ لا تر اوسه پورې دا خصوصيات نۀ دي پېژندلي،بس نظم ليکو،ما مخکښې هم د غزل په ضمن کښې ذکر کړے چې غزل به د امراوء په محفلونو کښې موسيقۍ سره اورېدلے شو، دا ډېر زيات تقالت او بازاري کېدۀ دواړه نۀ مني،ايوب صابر په غزل کښې تجربه کړے ده هغه خپل غزل ساده کړے دے چې سرحدونه ئې د نثر ته نزدي کړي دي،بيا ئې پکښې معاشرتي مسائل نېغ په نېغه بيان کړي دي ،استعاراتي انداز ئې نۀ دے خپل کړے ،ځکه ترې غزل سپور شوے دے،د صابر دغه انداز د جنوبي اضلاع ډېرو شاعرانو خپل کړے دے،خو دا زمونږ الميه ده مونږ د صنف روح ته نۀ ګورو چا پسې به روان شو،او خپله توانائي ضائع کړو،خو دلته به زۀ دا وئېل غواړم چې ځني شاعران فطرتاَ شاعران وي ،هغوي د شاعرۍ د اصنافو د اوصافو نه چې خبرېږي ډېره ډېره شاعري ئې کړي وي،دا شاعري په هغوي ګرانه هم وي،ځکه چې د ابتدائي دور شاعري وي،او په خپلو مجموعو کښې ئې شامل کړي ۔خو کۀ مونږ خپل کلاسيک د غزل د سر شاعرانو ته نظر ؤکړو،د هغوي په ديوانونو کښې شامل غزلې انتخاب غزلې وي،هغوي په هاغه دور کښې هم معيار له مقدار باندې ترجيح ورکړي ده،ځکه پکښې د ګوته اېښودو ځاۓ ډېر کم موندے کيږي،زمونږ د جديد دور شاعران د رحمان بابا حميدبابا او د علي خان د پائې غزل ليکلو کښې پاتې راغلي دي،د ايوب صابر غزل د سټيلو لوخے دے چې استعمال کښې ډېر مضبوط او مفيد دے،خو د ډيکوريشن لوخو سره په قدر و قيمت کښې سيالي نۀ شي کولے۔
غزل
لکه مړے چرته خوشي بيابان کښې
داسې پروت يم يو ويجاړ غوندې مکان کښې
زمانې دا ستا د رحم قائل نۀ يم
شايد نۀ لرې بل غشے په کمان کښې
ما غمژن ته خدايه بله لاره نۀ وه
ور داخل شوم د شرابو په دوکان کښې
سپېلنے يم لوګے کيږم لۀ يارانو
جوارګر يم هميشه يم په تاوان کښې
انسانان دي په سرشت کښې دواړه يو دي
نۀ دهقان کښې انصاف شته دے نه په خان کښې