سکندر خان خټک
ډيوې ريډيو په صدر خان سکندر خان او حليمي بي بي باندې يو پروګرام کړے دے ،صدر خان ډېر لږ کلام زمونږ تر لاسه دے،دا کلام نه یې ښکاره ده چې صدرخان يو ښۀ شاعر دے،د خوشحال بابا په وېنا یې ادم خان درخانۍ قېصه د مثنوي شکل کښې ليکل ده،چې پښتو اکېډيمۍ لۀ اړخه چهاپ شوې ده،د حليمي بي بي يو غزل پټې خزانې کښې راغلې دے نو پټه خزانه يو متنازعه کتاب دے،بل چا محقق ئې ذکر نۀ دے کړے،يا کېدے شي زما د نظره نۀ وي تېر شوې ۔خو سکندر خان ديوان د لوۓ محقق دوست محمد کامل صېب ددیباچې سره چهاپ شوے دے،د هغۀ په بائيوګرافي او کلام باندې اول د رڼا اچولو کوشیش کوم،د سکندر خان پيدائش په تاریخ مرصع کښې نه دی راغلے خو کامل صېب د هغۀ د يوې د قصیدې
د شعرنه ایستلی دے -
شعر دی
دما دویشت کاله سن دی
زر اؤ نوي سن د هجرت دی
داسې چې زرنوي هجري نه دویښت کاله منفي کړے شي ۔۱۰۶۸ه راوځي
خوشحال باباپه کال۱۰۶۰ه کښې ګرفتارکړی شي هغه وخت د سکندر عمر شپږ کاله ؤ - خوشحال بابا څۀ داسې وئېلي دي
هغه ملک واړه ثمر دے
چې پکښې زما سکندر دے
سکندر خان لکه د پلار غوندې په سياسي او علمي دواړو مېدانونو کښې سرګرم پاتې شوے دے،هغۀ په کورنۍ شخړه کښې د افضل خان ملګرےپاتې شوی او بهرام ته ئې په خپل کلام کښې ډېرې بدې ردې وئېلي دي د هغۀ دغه کلام نه مونږ ته ځېنې تاريخي حقائق په لاس راځي،لکه
نحسه ورځ نحسه ګړۍ نحسه طالع وه
چې پيدا په قبيله کښې شو بهرام
په راتلۀ د بهرام لاړل لۀ خټکه
برکت ، غېرت،عزت دولت ارام
چې د سر چشمه ئې خړه شي جوي خړ شي بد سردار قبائل واړه کا بدنام
چې بهرام د رياست په مسند کېناست
خيل خاني ئې د خوښۍ نۀ ؤکړ حطام
په دوران د منحوس پڅه تر لارۀ شوه
د ابا ؤ اجداد توره خون اشام
لکه دې چې د خټک په بوريا کاندي
هغه نۀ کا بادشاهان په ډېر احشام
د خوشحال بابا د وفات تاریخ یې ليکلي دي
په شلمه د رمضان په جانه کړ کښې
افضل خان سره يک رنک په اهتمام
کۀ تاريخ د سن د سال غواړې لۀ مانه
د ابجد په حرف عين غين لام
۱۱۰۰ه
د سکندر خان څلور ځامن وو،چې جلندر ،غنضفر،انور خان او ،منور خان نومېدل۔په دوي کښې درې انور خان ،منور خان او غنضفر د هغۀ د سترګو مخکښې مړه وو،چې مرثې ئې پرې ليکلي دي،د سکندر خان په يو خط چې ترجيح بند کښې دے د اشرف خان هجري په نوم باندې چې د ګواليار بندي خانې ته لېږلے شوې ؤ،دا ترجيح بند يو سل شپتۀ بېته لري،د سکندر خان شعر ته اشرف خان هجري چې ځان ئې د خوشحال خان د مرګ نه وروستو په سياسي او ادبي لحاظ یې جانشين ګڼۀ داسې وائي
د سکندر شعر څۀ سره مخی کړم
طبيعت ئې ډېر تر درو منور دے
په غزل کښې یې لطافت،جدت او د مضامينو فراواني ده لکه
د چنبې د ګلو هار کۀ هر څو سپين دے
ستا په سپينه سينه بيا ليدۀ شي هارتور
په ځير ځير ئې هسې مخ ګوره سکندره
چې دې کسي شي خالونه په رخسار تور
يا
يو په ورځ وي بل په شپه وي تۀ مدام یې
سیالي ستا د ښائست ولې کا قمر نمر
د بڼو تېر ئې ازاد لاړ شي سکندره
کۀ د وړاندې ورته ؤنيسي سپر نمر
غزل
هسې ګوتې په زير ږدي په بم هم
هم ساقي شته هم بهار او صنم هم
ستا د عشق د غشي هسې ځاۓ پرهر دے
چې ريښه پرې اېښوے نۀ شي مرهم هم
ستا د زلفو مار چيچلې نۀ رغېږي
په ستانو په زيارتونو په دم هم
ما چې مخ ورته ښکاره کړو لېونے شوم
پاس د غرونو په سر ګرځي په سم هم
هغه راز د محبت چې پټ لۀ تا دے
زړۀ خبر ورځني نۀ شو قلم هم
د خوښۍ پياله په لاس کښې نن زما ده
درد،زخمت راڅخه او تښتېده غم هم
چې لذت د شونډو کوثر هيڅ کړو
د حيات اوبۀ لا هم د زمزم هم
د يوه لاس نغاره هسې اواز کړه
د افسر کا ږۀ به ستا نه وي دم هم
کۀ ناستے د يار په کوي په ناؤرو مومم
باغ بهار د سکندر دے ارم هم
د سکندر خان لۀ کلامه صفا ښکاره ده چې هغه د اشرف خان هجري لار خپله کړې ده،د دۀ ديوان نيمګړے په لاس راغلے ؤ،کېدی شي چې د دۀ په کلام کښې د ځامنو د مرګونو وروستو سوز او درد نور زيات شوي وي۔