عبدالقادر خان خټک
قادر خان د خوشحال بابا بل شاعر ځوۓ دے، اشرف خان هجري صرف شاعر دے او د هغۀ په کلام کښې جذباتيت ډېر زيات دے،ځکه چې هغۀ دا هر څۀ په خپل ځان ګاللي دي خو قادر خان بقول اشرف خان هجري
قادر خان کۀ بحر بولم دروغ نۀ دي
چې ئې فکر د اصلي درو مصدر دے
د قادر خان شعر کۀ هر څو د سادګۍ طرف ته مائل دے خو مقصديت پکښې زيات دے۔د هجري شعر اب بيتي ده،خو د قادر خان په کلام کښې ديني اجتماعي،عشقي شعرونه په نظر راځي،مګر د هغۀ موضوع تصوف دے ،قادر خان د عربۍ او فارسۍ د ادب ژوره مطالعه کړې ده ،هغه د شيخ سعدي د ګلستان د نثر ترجمه په پښتو کښې په نثر کښې او د نظم ترجمه په پښتو نظم کښې کړې ده چې په ګلدسته باندې موسوم دے۔د ادم خان درخانۍ قېصه ئې ليکلي ده (ترلاسه شوے نۀ ده)ديوان ئې په حديقه باندې نومېږي، څلوېښت احاديث او يوسف زلېخا ئې نظم کړې دي۔محققين وائي چې دی شپتو پورې کتابونه لري خو تر لاسه شوي صرف پېنځۀ مذکوره کتابونه دي۔داسې عبدالقادر مترجم مؤلف هم دے،عبدالقادرخان د شيخ سعدي لاهوري نه لاس نیوه کړې وه،په کلام کښې د تصوف يو شوخ رنګ دے،ويره ترهه نۀ لري۔په زړۀ ورتيا باندې د تصوف مسائل په کلام کښې بيانوي۔زيات زور ئې مسئله وحدت الوجود باندې دے،قادرخان د ځوانۍ په ايامو کښې د خپل د پلار لۀ طرفه په مختلفو جنګونو کښې برخه اخيستې ده،د کړپۍ په جنګ کښې ئې غليم له غاړه په اس باندې غاړه ورکړه۔او زخمي شو ۔خوشحال بابا د هغۀ دغه مړنتوب په يوه قصيده کښې ستائېلے دے۔دا جنګونه هغه خپل پلار او کورنۍ له کړي دي۔هغه د خوشحال په شان جنګو اوجلالي نۀ ؤ،د درويشانه طبيعت مالک ؤ،علم سره ئې مينه وه،او ادب له پاره ئې ژوند وقف کړے ؤ۔
د پټې خزانې مطابق د عبدلقادر خان تاريخ پيدائش ۲۳ جمادي الثاني ۱۰۶۱ه دے خو د تاريخ مرصع مطابق غلط ښکاري په تاريخ مرصع کښې د عبدالقادر خان تاريخ پيدائش ماده ده۔
عين است وبا و دال و الف لام وقاف الف
دال است ورا و خا والدن وادس
(عبدالقادر خان)
داسې دا جوريږي ۲۵ ذي الحجه ۱۰۶۳ه پښتانۀ شعراء د وفات نېټه تر ۱۱۱۸ه پورې ښائي۔خو عبدالقادر خان ژوند تر ۱۱۲۳ه پورې يقيني دے۔ځکه چې د ګل خان او جمال خان د تاريخ مرسع مطابق ۱۱۲۳ه کښې واقع شوې وه،اوپه دغه واقع باندې قادر خان ،رحمان بابا او حميد بابا درې واړو نظمونه ليکلي وو،داسې دا درې واړو شاعران د عمرونو فرق به وي خو په ځان کښې هم عصر دي۔ د عبدالقادر خان د کلام نمونه
ژرنده هله څۀ حاصل کاندې چې ګرځي
يو زمان هم قرار مۀ کړه لۀ طلب
ځوانمرد هغه دے چې لکه شمع
د ځان په سولو مجلس کا جمع
هر سحر سترګې د ګل په اوښکو ډکې
په دې باغ کښې بې ژړلو خندا نۀ شته
دلبر مخ راته ښائي په هر څه کښې
ګاه په تور کښې جلوه کړي ګاه په سپين کښې
په چراغ کښې تجلي ؤکړي پتنګ ته
بلبلانو ته ښکاره شي په نسرين کښې
لۀ هغوي مې څۀ اندوه چې په خوي اور دي
چې خپل خوي کښې سوړ نرم تر اوبۀ يم
په ايرو ئې مخ سپېرۀ شي چې نفاق کړه
آئينه غوندې مخ سپين تور په زړۀ نۀ يم
په هر څۀ کښې ننداره د هغه مخ کړم
ځکه نور عالم غمونه کا زۀ سخ کړم
د وحدت درياب به وېني ښکته پورته
خپل وجود به ورښکاره لکه حباب شي
د ليدليو په نظر کښې تفاوت وي
او کۀ نوي جز جدا نه دے له کله
خوشحال بابا د دولت لوانړي په يو غزل غزل ليکلے ؤ او عبدالقادر بيا د خوشحال په غزل غزل ؤليکۀ،دغه غزل د عبدالقادر معاصرو له چلينج او طرحه ؤګرځېده او د قادر خان جواب ئې کړے دے۔په دوي کښې اکثريت کلامونه بغير د يو غزل غزل چې د مستشرقينو په وساطت تر مونږه رسېدلي دي،نور کلامونه ئې تر لاسه شوي نه دي،خو لۀ دې اندازه لګېدے شي چې د خوشحال بابا نه وروستو د غزل څومره ښېرازه دور ؤ، او هر ورستي شاعر په وار د غزل په جولۍ کې څۀ نه څۀ اچولي دي۔
د عبدالقادر خان د غزل مقطع ده
دا غزل په پښتو ژبي چې بيان عبدالقادر کړۀ
دروغژن يم کۀ بې خانه وائي بل يو شاعر هسې
صدر خان د خوشحال بابا درېم شاعر ځوۓ او عبدالقادر خان ورور ئې داسې جواب کړي
ستا جواب عبدالقادر په دا رنګ صدرخوشحال کا
څو بې خانه زۀ وئېل کړم بل يو نه ګا پښتون هسې
معزالله خان
معزالله دې جواب ؤکړو په پښتو عبدالقادره
اوس ثاني دا ستا پيدا شو په دا دور پښتون هسې
اشرف
چې تا وي عبدالقادره کوم پښتون به بې خوشحاله
دا شان وائي اشرف ووې خدا ئې پيدا کړ پښتون هسې
عثمان
چې قلم په سپاهي شه په کاغذ باندې راهي شه
په عثمان دې افرين وي چې پيدا شه پښتون هسې
غفور
کۀ منصف عبدالقادر شي د غفور په حال ناظر شي
اميددےچې پرې شاکرشي هريوحرف دے مضمون هسې
عبدل
ستاجواب عبدالقادره په ښه شان دےصد ر کړے
هم عبدل دې جواب ؤکړو چې پيدا شۀ پښتون هسې