قمر راهي

سردار علي ټکر به کله د غزل په شاعر به پروګرام کوؤ، نو هغۀ به دا خيال ساتۀ چې د دغه شاعر په غزل کښې دې څۀ نه څۀ انفراديت موجود وي، ګني هسې د رياض تسنيم خبره هر هيما شيما چې شاعري شروع کوي د غزل نه شروع کوي او زۀ دا وائيم چې غزل ليکل د پل صراط نه تېرېدل دي۔او غزل استادان نقادان په دې باندې متفق دي ۔په غزل کښې څۀ مضمون باندې پابندي نۀ شتے خو تغزل شرط دے،او تغزل په قابو کښې ساتل ګران کار دے۔تغزل لۀ پاره ټول اړخونه په نظر کښې ساتل پرېوځي دا مجروح کېدلو لۀ پاره بهانه غواړي۔

د راهي صېب غزلې او نظمونه تسلسل سره په مختلف رسائلو او جرائدو کښې چهاپ کيږي زۀ ټکر صېب سره په دې مشوره کښې شريک شوم چې راهي صېب باندې پروګرام اول پکار دی -ځکه چې راهي صېب د مردان برانډ غزل باني ګڼلے کيږي،د ډاکټر يار محمد مغموم ويناچې د شاعر پته په غزل کښي او د شاعرۍ په کتاب کښې لګي،ما د راهي صېب شعري مجموعه “څيره”راواخيسته ۔نن صبا زمونږ عادتونه د انګريزانو دي ما د کتاب چپ طرف نه يعني د اخر نه مې کتل شروع کړل د خلیل جبران د کتاب VOICE OF THE MASTER نه د يوې فن پارې په حواله په منظومې ترجمې مې نظر پرېوتۀ ،د هغې اولني شپږ شعرونه څۀ داسې وو۔

  زۀ دلته راغلمه ما وې يوه خبره کوم
  
  نو ښۀ به دا وي چې هم اوس خبره غوڅه کړم
  
  داسې کېدے شي کۀ مرګي چرته تلوار هم ؤکړو
  
  او کۀ خبره مې خلۀ کښې نيمه پاتې شي
  
  دغه خبره کۀ نن نۀ وي نو صبا به ؤشي
  
  صبا خو چرې به خبره بوڼه نۀ دوړَوي

نو صبا ورځ خو به راځي چې هيڅ هم پټ نۀ پرېږدي د خليل جبران دې فلسفې سره د هغه شاعرانو او اديبانو وروڼو طرف ته لاړه چې د نوم کولو لۀ پاره څۀ څۀ حربې او هتکنډې استعمالوي،لوۓ نوم د پاره د مهم کار ضرورت دے۔

زما عادت دے چې زۀ په يو شاعر ليکل کوم د هغۀ کلام پخپله لولم ځکه چې ماته معلومه ده زمونږ ليکونکي چې په چا ليکي د يارۍ دوستې ښکار شي،يا تحفې تحائف قبول کړي او مجموعه کښې چې څۀ نۀ وي د هغې نه هم فن پاره جوړه کړي۔ځېني وړوڼه د شپږو شپږو کسانو نه پرې ليکل اخلي چې سند ؤګرځي خو د خليل جبران خبره صبا هر څۀ سرګند کړي،زما خيالات د هغه د لوستونه ورستو داسې دي چې راهي صېب د غزل نه د نظم ښه شاعر دے۔او په تېره تېره ډېر ښۀ منظوم مترجم دے،د کومو فن پارو چې هغۀ منظومې ترجمې کړي دا د پښتو ادب ډېر لوۓ خدمت دے چې پښتانۀ د عالمي ادب نه پرې خبر وي،د هغۀ شاعرۍ درېم برخه په کومه کښې چې اياز داؤدزي ،همايوڼ هما،خپلې کشرې،خپل نواسي ته يا هسې هم هغۀ ډېر زيات دا اظهار کړے دے چې زما خدمات زما احساسات زما په زړۀ کښې زما په وجود کښې غنې غنې او لشې لشې کيږي،زما فن داسې او داسې - داپه يو نظم او غزل نیم کښي خو خوند کوي خو زيات ښۀ نۀ لګي،خو د راهي صېب په معامله کښې داسې برېښي لکه چې شاعر د احساس کمتري ښکار شوے دے،او بار بار خپل د فن د مقصديت او ښکلا اظهار کوي۔

راهي صېب ترقي پسند تحريک د اثراتو لاندې ؤ ځکه ئې د ماؤزنګ ،ساحر او فراز وغيره د کلامونو منظومې ترجمې کړي دي،خو مغربي مفکرينو د شاعرۍ د ماهرينو خيال دے چې شاعرې له د يوې نظرۓ تابع کول غوره خبره نۀ ده،ځکه چې شاعري يو خيال دے د يو انسان مادي وجود قېدېدلے شي خو د هغۀ په خيال باندې قدغن نۀ شي لږېدلے۔او کله چې شاعري د نظرئې تابع شي نو محدوده شي۔

په دغه اوان کښې هندوپاک کښې د ترقي پسند ۍ تحريک ډېر په زور وشور ؤ،قلندر صېب او راهي صېب وغيره مارکس خيالات په پښتو غزل کښې دننه کړل،خو راهي صېب الحادي نۀ ؤ۔دده غزل ته چې ؤکتے شي ټول د مارکس نظرئې نه ګېر چارپېره ګرځي،دې سره د هغۀ په غزل کښې تکرار ډېر زيات شوے دے،تر دې چې په يو غزل کښې يو موضوع په نوو نوو الفاظو کښي وړاندې کوي۔

اکثر خلق د ترقي پسند تحريک او ترقۍ پسندۍ تر مېنځ د کنفوژن ښکار دي۔زۀ خو په ځان باندې نۀ د ترقي پسند تحريک مخالف يم او نۀ د ترقي پسند خيالاتو - ترقي پسند تحريک پخپله ترقي پسندو د په حيدر اباد اجتماع کښې ختم کړو،په فن کښي يا په صنف کښي د ترقي پسند خيالاتو مقصد دادے چې په فن يا په صنف کښې جديد خيالات داخل کړے شي چې فن يا صنف کښې مزيد ښائست او خوند رنګ پيدا شي،کوم صنف چې نوي خيالات جدت نۀ قبلوي هغه د جمود ښکار شي او مړ شي،خو روايت هم په نظر کښې ساتل ضروري دي،ځکه چې په دې کښې د زمانو زمانو تجربې خوندي دي،زما ذاتي خيال دے چې څوک غزل ليکي او په دې صنف کښې د خپل فن ځله غواړي ۔هغۀ له کم ازکم د خوشحال بابا،رحمان بابا او د حميد بابا غزل زړۀ سره لوستل پکار دي ۔او چې په کوم دور کښې هغه ژوند کوي د هغه رحجاناتونه نه ځان خبر ساتل پکار دي،راهي صېب د تخيل په لحاظ د غزل ښۀ شاعر دے خو فني لحاظ سره ځاۓ په ځاۓ تيندکونه ئې خوړل دي لکه د هغۀ په مجموعه کښې ډېر داسې شعرونه دي۔ د هر شاعر په کلام کښې سکتې او سوختې موجود وي اکثر دا د کتابت لۀ کبله ؤشي،بيا شاعر هم د خپل ټول کلام تقطیح نۀ شي کولے،داسې رښمين رښمين غزل ليکونکي شاعر له په خپلې لهجې نظرثاني کؤل پکار ؤ،او د انتخاب په وخت ورله کمزورې غزلې مسترد کؤل پکار دي۔

غزل

  ستا د زلفو په سيالۍ کښې پرېشان غزل زما دے
  ستا خبرې چې پکښې وي ګل افشان غزل زما دے

  ستا د شونډو حلاوت دےستا د سترګو ځل ترې خيژي
  دا زما د زړګي سر دے څۀ جانان غزل زما دے

  د اولس د زړۀ مرهم دے په زخمونو پهې کيږدي
  چې خبرې د اولس کړي ترجمان غزل زما دے

  چې پسته پسته رڼا کړي لار روي چې پکښې تګ کړي
  د تيرو سينه کښې بل دے چراغان غزل زما دے

  چې همه ښکلا ښکلا دے ستا د حسن کرامت دے
  ستا د مخ نه رڼا اخلي فروزان غزل زما دے

  د ويت نام په وينورنګ دےهرشهيد سره شهيد دے
  د احساس په اور ستي دے سم انسان غزل زما دے

  زۀ منم شونډې دې سرې شو ستا د زلفوسيوري ګور شو
  لا د ژوند په کشالو کښې بنديوان غزل زما دے

  سنګباري ده خو مجبور يم زۀ راهي چې پکښې ژوند کړم
  کۀ مردان دے د بادارو د مردان غزل زما دے

دا د راهي صېب د خوښې بحر دے ،دغه بل غزل هم په دغه بحر کښې دے،د حالا تو ئې ښۀ نقشه راښکلې ده خو ځنې الفاظ پہ تغزل باندې بار دی لکہ نګوئین ھوچی منہ وغېرہ۔

غزل

  هربادار ال يهوددے اوغريب دے چې مزدور دے
  ژوندپه مثل د اقصیٰ دےاورپرې بل دےسورتنور دے

  يو دهقان دےبل مزدور دے يوبې وسه بل مجبور دے
  دا وطن د څو شتۀ منو څوک خاقان دے “فغفور دے

  چې رڼا ئې په نظر شوه نګوئين و هوچې منه شو
  رڼا ګانو کښې تحليل شو د ايشيا د سترګو نور دے
  
  ټول غزل زخمي دے په يو کرب کښې ګرفتار دے
  چې شغله شغله احساس دے چې لمبه لمبه شعور دے
  
  څۀ لشې د سرو مچو دي څۀ ازغي پکښې ور ښخ دي
  روح مې هرڅوکۀ دردمند دے ژوند په دې کښې هم مسرور دے
  
  چې مرام وته په دؤ يم تصور سره په جنګ يم
  زۀ منم شونډې دې سري دي ستا د زلفوسيورے ګور دے
  
  د غزل خپل روايت شته ژوند پخپله روايت دے
  چې عکاس د زندګۍ دے د راهي غزل مشهور دے