هميش خليل
د پښتو ادب دا ځلنده ستورے په کال ۱۹۳۰ء د اپريل په يولسمه نېټه د ښاغلي اينځر ګل کره زېږدلے دے،په خټه موسٰی خېل مومند دے کلے یې پېښور سره نېزدې مشهور کلے برتهکال دے۔
هميش خليل د پښتو ادب نوموړے شاعر اديب صحافي او محقق دے هغه په يواځې ځان د يوې اکېډيمۍ نه زيات کار کړے دے۔
هميش خليل د نصرالله خان نصر په ملګرتيا کښې د پښتو ډېر اهم ديوانونه مرتب کړي دي،لکه ديوان معزالله خان مومند،ديوان سعيد،ديوان بيدل، ديوان مرزا خان انصاري،ديوان اشرف خان هجري، ديوان حسين،ديوان عبدالقادر خان خټک، ديوان کاظم خان شيدا،ديوان قنبر علي خان،ديوان رحمت داوي او ديوان عبدالمالک فدا،لۀ دې نه علاوه پښتانۀ ليکوال ،روکه خزانه،د خوشحال بابا اخلاق نامه،فراق نامه،د غرۀ ګلونه ئې د ستائينې وړ کارونه دي ،ډېر کار کولو په شوق کښې لوۓ لوۓ غلطۍ ترې شوي دي خو بيا ئې هم يو ښۀ بنياد فراهم کړے دے دا کار د نورو محقيقنو دے چې اوس دا تحقيقات خپل انجام ته ؤرسوي،زما واسطه د هميش خليل صېب سره د چاربېتې او په حسين ملک پوري تحقيقي مقالې په لړ کښې پرېوتې ده،په ژوند کښې چرته چاربېته نۀ ده ليکلي،د چاربېتې د اقسامو ورته معلومات نۀشتےخوبيائې هم د عبد ا لواحدټهيکه دار دکتاب چاربېتې سريزه ليکلي ده۔
د حسين په حقله ليکي چې حسين د خوشحال بابا هم عصر دے شو بيا ئې د حميدد بابا پيرو ګرځوي،پکلۍ ئې کلے ګڼلے دے او ملک پوري ئې علاقه حالانکې پکلۍ علاقه ده او ملک پور پکښې يو کلے دے،په ساهو ادب نومې کتاب کښې د هغه غلطيو د ازلې کوشش کړے دے،خو هغه غزلې چې د ديوان نه پاتې شوې وې،سعدالله خان ايډوکيټ ورله ورکړي، په دوباره چهاپ کښې هم ډېرې تېروتنې پکښې ؤشوې،د شعر په اسلوب په ويره ويره او مبهمه رائے ورکوي،لکه چې څۀ وئېل غواړي په هغې باندې ئې يقين نۀ وي،خو په ډېرو ديوانونو باندې د هغۀ کار ډېر ښۀ هم وي،لکه د عبدالقادر خان خټک ديوان چې کوم عبدالحئ حبيبي مرتب کړے دے،د قادرخآن په اشعار ئې رد و بدل کولو باندې د حبيبي صيب کار ئې ناوړه کار بللے دے۔
د هميش خليل دغه ډېر تحقيقي کار د هغۀ نور اړخونه د ډډې لاندې کړي دي،د مانه کۀ څوک پوښتنه ؤکړي چې هميش خليل محقق ښه دے کۀ شاعر نو زۀ په ډا نګ پئلي ؤ وائيم چې هميش شاعر ډېر ښۀ دے ،هغه نظم او غزل دواړه د پائې ليکي او په جديد دور شاعرانو کښې د سر په سو شاعرانو کښې دے،هميش صېب د قلندر مومند حريف دے ګو کۀ د قلندر صېب د تلې ککوړي لږ دورند دے،خو هميش په شعر کښې تحريک د قلندر صېب نه مومي،دلته د هغه نظم سره زمونږ کار نۀ شتے خو يو دوه غزلې د نمونې په توګه وړاندې کوم تا سو اندازه لګولے شئ چې د هميش صېب په غزل کښې تغزل د کومې پائې دے،او په نسبتونو باندې څومره استادانه دسترس لري۔
غزل
چې سرې شونډې د خپل سر په بها اخلې
سرۀ لعلونه سوداګره ويړيا اخلې
حېرانېږم ستا د فکر فېصلې ته
چې د تورو تورو زلفو سودا اخلي
چې ئې درکړلو دردونه محبت کښې
هم له هغه دل ازاره دوا اخلي
تا چې خيال له ګله واړوه شبنم ته
په بدل د خنداګانو ژړا اخلي
لۀ وړومبيه ورته نخښه زړګے کيږده
خير دے بيا ئې کۀ د سترګو بلا اخلي
دا چې نن د زلفو سيوري کښې دمه شوې
جوړ لۀ تاوه د نمرمخي پناه اخلي
یه همېشه بې ګودره به دي غرق کړي
تۀ چې بيا د خپل زړګي نه صلاح اخلي
غزل
دا چې شور ،دا چې زوګ،دا چې چغار شو
د پنجرې بلبله بيا جوړې بهار شو
د صبا په طمع سر په تلي وروڼو
د شفق سرخۍ ته ؤګوري سحار شو
د هجران په اوږدو تورو تپو شپو کښې
اسوېلے د خپلې خونې مې پکار شو
نن خو داسې ورته ؤ وايه قاصده
لېونے چې ستا د مينې ؤ هوښيار شو
قسمتونه دي هر چاته چې رسيږي
چا ته زلفې نرمې نرمې چا ته مار شو
د سرو شونډو لۀ سرخۍ لۀ برکته
خپل ازغي ازغي ژوندون راته بهار شو