خېبر افریدے
د خېبر افریدی نوم سید احمد جان ؤ ۔ ادبی نوم خېبر افریدے پہ قام افریدے پښتون ؤ ۔ د پلار نوم یې ملک عالم جان ؤ اول پہ جمرود کښې او ورستو پہ لواړګی کښې میشتہ شو د زېږدو نېټہ د جنورۍ میاشت ۱۹۴۲ ء دہ ۔ د شاعرۍ ابتدا یې ۱۹۵۸ ء نہ کړې دہ ۔ خېبر د شعر اصلاح د ناظر شینواری نہ اخیستې دہ ۔ خاطر افریدے ھم د ناظر شینواری شاګرد ؤ خاطر او خېبر پہ ځان کښې ملګری وو د خاطر د رومانی شاعرۍ اثر د خېبر پہ شاعرۍ کښې ښکارہ لیدے شی ۔ رومان سرہ قام پرستی ، پښتون ولی او چکېدلې طبقې درد یې ھم پہ غزل او نظم کښی محسوس کېږی ۔ غزل، نظم ، نعت پہ درې واړو باندې ښہ عبور لری ، چاپ کتابونہ یې دی ګرځندی ، پېچومی ، درند او رڼا چې د نعتونو مجموعہ دہ ۔ د خېبر پہ غزل کښی د لہجې سختی محسوس کېږی خو ھغہ د افریدو د لہجې لۂ کبلہ دہ ۔ او شاعر د خپل ماحول اسیر وی ۔خېبر د غزلو انتخاب نہ دے کړے ځکہ یې ځنې غزلې پہ فنی لحاظ کمزورې لیدے شی کہ چرې دریو
مجموعو پہ ځاے یوہ انتخاب مجموعہ چاپ کړے وے د ګوتہ ایښودو ځاے پکښې نہ ؤ۔ د غزل نمونې یې وګورئ ۔
غزل
اور د مینې پورې ؤ پہ ما پورې
اور ؤ آخر پورې شو پہ تا پورې
مینې دې ھسې سودا راکړلہ
ھسې خندا راشی پہ خندا پورې
دواړو بہ یو بل تہ وې چې تۂ وایہ
نور مو ھیڅ او نہ وې تر صبا پورې
عشقہ ابتدا دې لېونے کړمہ
نور بہ کړې لا څۂ تر انتھا پورې
زۂ درځنې تلے نہ شم ولاړ بہ یم
څو کہ دروازہ کړہ راتہ تا پورې
نن راتہ پہ سترګو کښې چا ست اوکړو
اور د سرور پورې دے پہ ماپورې
ھسې پہ کتو مې ځوانې مرګ بولې
ګورہ کہ شی دا خېرې پہ تا پورې
دا پہ کوم مقام کښې دې بللے یم
اوس مې رسېدۂ چرتہ تا پورې
خاندہ زلزلې پہ خېبر راولہ
وی خو تندرونہ پہ بریښنا پورې
غزل
یو طرف تہ وګورہ جذبہ مې زنګوی
بل طرف تہ وګورہ توبہ مې زنګوی
خور مې چې پہ حال باندې جمود وی ټولہ ورځ
خیال د مړاؤ سترګو ټولہ شپہ مې زنګوی
نہ دې ساقی وېښ کړمہ او نہ دې سم اودۂ
زۂ بې خودی غواړمہ پېالہ مې زنګوی
اے ستړیہ ژوندونہ څنګہ یې جوټہ جوټہ
ستا ھرہ لمحہ ھرہ چپہ مې زنګوی
ستا شرابی سترګو پہ ما کړے دے اثر
څکلی مې څہ نہ دی نشہ مې زنګوی
څۂ سادہ لیدے شی څنګہ چارې کړی سادہ
څہ رنګې سادہ شوم چې سادہ مې زنګوی
وخت پخپلہ ساز شی خاموشی چې شی خورہ
بیا د ھغہ ساز ھرہ پردہ مې زنګوی
اوزنګېدم پرېوتمہ تاتہ پہ سجدہ
تېر راتېر پہ نمر شوم چې سجدہ مې زنګوی
څوکہ دہ پېغلوکې خو دہ مینہ یې درنہ
ستر خېبر تہ وګورہ وړہ مې زنګوی